Gember

Gember in de kruidentuin

Gember, ook bekend als Zingiber officinale, is al eeuwenlang een populair ingrediënt in de keukens van verschillende culturen.

Het is geen voor de hand liggend kruid, maar als je op zoek bent naar iets nieuw, iets anders dan wat de meesten hebben, dan is gember zeker een uitstekende keuze om eens te proberen.

Dit bijzondere kruid is een tropische plant, afkomstig uit Azië en voegt een aparte en zeer unieke smaak toe aan je gerechten. Gember behoort tot de familie Zingiberaceae, waartoe ook andere bekende planten behoren zoals kurkuma en kardemom.

De gemberplant wordt doorgaans ongeveer een meter hoog en heeft lange, smalle bladeren en levendige bloemen.

Wat heeft de gemberplant nodig om te groeien?

Gember is een populair kruid in de keuken en eigenlijk is het relatief eenvoudig te kweken, zelfs als je geen groene vingers hebt. Echter is het in België niet zo erg evident.

• Zonlicht: gemberplanten floreren in warme, vochtige omstandigheden, dus zorg ervoor dat de planten op een warme locatie worden geplaatst, echter niet in volle zon. De ideale temperatuur ligt tussen de 25-30°C, waardoor een serre of veranda in onze contreien de beste standplaats is.
• Bodem: een goed doorlatende bodem met veel organisch materiaal is noodzakelijk. Begin met het voorbereiden van de grond door deze los te maken en eventuele stenen of klontjes te verwijderen. Gember verkiest een licht zure bodem.
• Water: dit kruid houdt van vochtige grond, dus zorg ervoor dat de grond altijd gelijkmatig vochtig blijft. Vermijd wel drassige grond om rotting te voorkomen. Breng een laag organische mulch aan rond de gemberplanten om de bodemtemperatuur te reguleren en vocht vast te houden. Dit zal een gunstig klimaat voor de groei creëren.

Hoe plant je gember?

Het kweken en planten van gember gebeurt anders dan bij elk ander kruid. Om het succesvol te kunnen telen, is het belangrijk om te beginnen met gezonde en verse gemberwortel. Let op dat de wortel geen schade vertoont en stevig aanvoelt. Een gemberwortel kan je verkrijgen bij gespecialiseerde kwekerijen maar ook in een supermarkt, let er wel steeds op dat de kwaliteit goed genoeg is.

Gember heeft knolvormige wortels met gele vlezige stukjes eraan, genaamd rhizomen. Snijd de gemberwortel in stukken van ongeveer 5 centimeter lang. Zorg ervoor dat elk stuk minstens één knop heeft, dit is waar de nieuwe plant uit zal groeien.

Week de wortel een nacht in water om deze te activeren. De groei van de slapende knoppen wordt zo gestimuleerd. Dit proces, ook wel voorkiemen genoemd, geeft je gemberplant een voorsprong zodra hij in de grond is geplant. Je kan de gemberwortel ook enkele dagen of weken in water laten liggen zodat er al eerste uitlopers en groene stengels gevormd zijn, vooraleer de wortel uit te planten.

Je kunt het toevoegen voor een verfrissende smaak aan curries, soepen, roerbakgerechten, sauzen en stoofschotels.

Plant de stukken gember met de knoppen naar boven gericht, ongeveer 5 cm diep in de grond en bedek ze lichtjes met aarde. Zorg voor warme temperaturen, die heeft gember nodig om te groeien. Dit proces speelt zich daarom vooral binnen af, in het vroege voorjaar.

Pas later, vanaf half mei, kan de gemberplant eventueel naar buiten verplaatst worden, maar zoals eerder al vermeld is een serre of een veranda waarschijnlijk de beste plek voor de gemberplant. De volle grond is in België zeker niet evident, de bodem- en algemene temperatuur zal te vaak niet voldoen aan de eisen en behoeften van dit kruid.

Geef gember na het planten alleszins grondig water en houdt de grond ook vochtig om wortelontwikkeling te bevorderen.

Hoe verzorg je gember?

Je dient met een aantal zaken rekening te houden bij het verzorgen van gember:

• Snoeien: snoeien kan helpen bij het bevorderen van een gezonde groei, het verbeteren van de luchtcirculatie rond de plant en het voorkomen van ziektes. Bovendien is snoeien een goede manier om de grootte en vorm van je gemberplant te beheersen. De beste tijd om gember te snoeien is in het algemeen in het vroege voorjaar, wanneer de plant uit zijn rustperiode komt en begint te groeien. Het snoeien op dit moment stimuleert de groei van nieuwe scheuten en zorgt ervoor dat de plant zich goed kan ontwikkelen gedurende het seizoen. Het is alleszins belangrijk om te wachten tot de plant minstens vier maanden oud is voordat je begint met snoeien, zodat hij voldoende tijd heeft gehad om te groeien en te stabiliseren. Je kunt dode, beschadigde of zieke takken verwijderen, evenals takken die te dicht bij elkaar groeien. Snijd de takken die je wilt snoeien vlak boven een oksel af. Dit bevordert de groei van nieuwe scheuten en houdt de plant compact.
• Voeding: geef je gemberplant om de paar weken organische en uitgebalanceerde meststoffen om de groei te stimuleren. Als je gemberplant niet goed groeit, kan dit wijzen op een gebrek aan voedingsstoffen. Geef je plant een evenwichtige meststof en bevorder zo de groei.
• Ongedierte- en ziektebestrijding: let op ziekten en plagen en neem indien nodig passende maatregelen. Zorg er bovendien voor dat de planten voldoende ventilatie krijgen om schimmelziekten te voorkomen.

Op welke manier kan je gember oogsten en bewaren?

Door het juiste oogst- en bewaarproces te volgen, kan je achteraf genieten van al het lekkers dat gember te bieden heeft:

1. Na ongeveer 8-10 maanden kun je je gember oogsten, dan worden de bladeren geel en beginnen ze te verdorren. Dit zal in oktober of november zijn, vóór het intreden van de eerste nachtvorst.
2. Wanneer het tijd is om te oogsten, kun je voorzichtig de wortels uitgraven met behulp van een schopje. Begin met het graven rondom de plant om de wortels bloot te leggen. Let op dat je niet te dicht bij de wortels komt om beschadiging te voorkomen.
3. Gebruik vervolgens de tuinschep of spade om onder de wortelstokken te snijden en ze voorzichtig uit de grond te tillen. Probeer zo min mogelijk van de wortels af te breken tijdens dit proces.
4. Snijd de benodigde stukken af.
5. Zorg ervoor dat je altijd een deel van de wortel intact laat en bedek die opnieuw met aarde. Zo kan je gemberplant blijven groeien.
6. Na het oogsten moet je de gemberwortels schoonmaken. Spoel de wortels af onder koud water om eventueel vuil en modder te verwijderen. Gebruik vervolgens een zachte borstel om eventuele resterende aarde weg te vegen.
7. Laat de gember vervolgens drogen op een schone handdoek voordat je de wortel opbergt. Dit helpt bij het verwijderen van overtollig vocht en voorkomt schimmelvorming. Dit kan enkele dagen tot een week duren, afhankelijk van de luchtvochtigheid in de ruimte.
8. Zodra de wortels volledig droog zijn, kun je ze wegleggen om te bewaren. Op kamertemperatuur is dit is echter zeer beperkt in de tijd.
9. Om de gember langer vers te houden, kun je ervoor kiezen om de gemberstukken in een luchtdichte zak of bakje in de koelkast te bewaren. Hierdoor blijven ze tot wel drie weken goed.
10. Je kan de gember ook verder drogen om deze nog langer te kunnen bewaren. Dit kan je doen door dit kruid te raspen en aan de lucht te laten drogen of door een droogoven te gebruiken.
11. Je kan de gemberwortel ook invriezen. Wanneer je die achteraf wil gebruiken kan je er eenvoudigweg een beetje van afraspen. Hiervoor moet de wortel niet ontdooid worden.

Gember in de keuken

Gember heeft een unieke smaak die te omschrijven valt als een perfecte balans tussen zoet en pittig. Dit kruid kan op verschillende manieren worden gebruikt in de keuken. Je kunt het toevoegen aan curries, soepen, roerbakgerechten, sauzen en stoofschotels om in deze eerde zware gerechten wat frisheid te brengen.

Maar ook in smoothies, gemberbier, gebak, koekjes en thee is gember een populair ingrediënt. Je kan gerust experimenteren met gember in verschillende recepten, houd er echter rekening mee dat gember kan gaan overheersen en niet iedereen daar even zeer voor te vinden is. Hoezeer sommigen ook van gember houden, dat is zeker niet voor iedereen zo.

Breng een laag organische mulch aan rond de gemberplanten om de bodemtemperatuur te reguleren en vocht vast te houden. Dit zal een gunstig klimaat voor de groei creëren.

Verse gemberwortel kan worden geschild en fijngehakt of geraspt maar ook gedroogde gember wordt vaak gebruikt.

Welke verschillende soorten gember bestaan er?

Er bestaan een aantal soorten en variëteiten van gember.

GEWONE GEMBER: EEN VEELZIJDIGE WORTELSTOK

Gewone gember, Zingiber officinale, ook wel bekend als culinaire gember of keukengember, is de meest voorkomende variant die in supermarkten verkrijgbaar is. Het heeft een lichtbruine schil en een karakteristieke geur en smaak. Gewone gember wordt vaak gebruikt in verschillende gerechten, drankjes en zelfs desserts. Deze variëteit kan zowel vers als gedroogd worden gebruikt.

BABYGEMBER: JONG EN MINDER SCHERP

Babygember, ook wel bekend als stemgember, zijn kleine stukjes jonge wortelstokken van de Zingiber officinale voordat ze volledig volgroeid zijn. Deze vorm van gember heeft een mildere en zoetere smaak dan de volgroeide variant en heeft een zachte textuur. Babygember wordt vaak gebruikt in salades, sushi en andere gerechten waarin de subtiele smaak van gember gewenst is.

JAPANSE GEMBER: EEN MOOIE VASTE PLANT

Japanse gember, ook wel bekend als Zingiber mioga of myoga-gember, is een andere variëteit die populair is in Aziatische keukens. Deze gembersoort lijkt qua smaak op die van gewone gember, maar met een vleugje citrus. De bloemknoppen van de Zingiber mioga-plant worden vaak gebruikt in salades, soepen en marinades.

GALANGAL: BLEKER EN HARDER

Galangal of Thaise gember is een wortelstok die tot dezelfde familie behoort als gember, maar een andere smaak en uiterlijk heeft. Het heeft een scherpere en pittigere smaak dan gewone gember, waardoor het vaak wordt gebruikt in curries en stoofschotels. Er zijn twee hoofdsoorten galangal: de grootbladige galanga of Alpinia galanga en de kleinbladige galanga of Alpinia officinarum.

SANDELHOUTWORTEL: RIJKE GESCHIEDENIS IN CHINESE VOLKSGENEESKUNDE

Sandelhoutwortel, oftewel Boesenbergia rotunda, ook wel bekend als vingerwortel, Temu kunci of krachai, heeft een smaak die lijkt op die van gewone gember, maar doet ook denken aan citrus en peper. Dit kruid wordt vaak gebruikt in curries, roerbakgerechten en sauzen.